Βασίλης Αλεξανδρής: «Κραχ» στη Δικαιοσύνη με τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας

Βασίλης Αλεξανδρής Πρόεδρος ΔΣΑ
Καμπανάκι κινδύνου για «κραχ» στα ελληνικά δικαστήρια, κρούει ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας, Βασίλης Αλεξανδρής. Με συνέντευξή του στην «ΗτΣ» υπογραμμίζει ότι όσοι προωθούν το νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που ψηφίστηκε τον Αύγουστο έχουν παντελή άγνοια της πραγματικότητας στη Δικαιοσύνη. Αφήνει δε αιχμές για τη σκοπιμότητα της προώθησης ενός Κώδικα που θα επιβραδύνει, αντί να επιταχύνει την απονομή της Δικαιοσύνης.

Συνέντευξη στον Βασίλη Σ. Κανέλλη

Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, που ψηφίστηκε τον Αύγουστο;

Ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας χαρακτηρίζεται από τρία βασικά ελλείμματα: α) Εισάγει ένα νέο μοντέλο διαγνωστικής δίκης, χωρίς να έχει προηγηθεί μελέτη της πρακτικής δυνατότητας και των επιπτώσεων εφαρμογής του. β) Παραγνωρίζει γενικές αρχές της αστικής δίκης, με δυσμενείς συνέπειες στην πραγμάτωση του δικαίου σε κάθε ατομική περίπτωση. Ειδικότερα: Η θεσμοθέτηση μιας αποδεικτικής διαδικασίας, κατά την οποία κάμπτεται ο κανόνας της εμμάρτυρης απόδειξης, πλήττει ουσιωδώς τις αρχές της αντιδικίας και της αναζήτησης της ουσιαστικής αλήθειας. Στη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης ανατρέπεται η ισορροπία του μέχρι τώρα ισχύοντος συστήματος και ευνοούνται δυσανάλογα τα πιστωτικά ιδρύματα. γ) Δεν λαμβάνει υπόψη θεμελιώδη δικαιώματα του πολίτη, όπως αυτά κατοχυρώνονται στην ΕΣΔΑ, λ.χ. το δικαίωμα πρόσβασης του κάθε ατόμου στη Δικαιοσύνη.

Ο νέος Κώδικας θεσπίστηκε προκειμένου να επιταχυνθεί η απονομή της δικαιοσύνης. Πιστεύετε ότι μπορεί να συμβάλει στην κατεύθυνση αυτή ή φοβάστε ότι θα υπάρξουν πρακτικά προβλήματα κατά την εφαρμογή του;

Οι νέες ρυθμίσεις επαγγέλλονται μόνον κατ’ όνομα επιτάχυνση. Ουσιαστικά θα επιφέρουν σημαντική επιβράδυνση της απονομής της δικαιοσύνης και ειδικότερα του ρυθμού δημοσιεύσεως των αποφάσεων, που θα αναδειχθεί από τα μέσα Μαΐου του 2016. Διευκρινίζω:

Προβλέπονται πλέον βραχείες προθεσμίες συζητήσεως της αγωγής, της ανταγωγής, των παρεμβάσεων κ.λπ., οι οποίες υπολογίζονται από της καταθέσεως αυτών. Δεδομένου ότι ο νέος Κώδικας εφαρμόζεται επί των κατατιθεμένων από 1.1.2016 αγωγών, η συζήτηση υποθέσεων επί τη βάσει των εν λόγω νέων διατάξεων θα λάβει χώρα μόλις κατά τον μήνα Μάιο του ιδίου έτους. Όμως, απλή έρευνα στα αρμόδια Τμήματα της Γραμματείας του Πρωτοδικείου Αθηνών θα αποκάλυπτε σε κάθε ενδιαφερόμενο ότι οι κατατιθέμενες μέχρι την 31.12.2015 αγωγές τακτικής διαδικασίας προσδιορίζονται σήμερα σε δικάσιμους των πρώτων τριών μηνών του έτους 2019! Αυτό σημαίνει ότι τα δύο δικονομικά συστήματα θα συνεφαρμοστούν τουλάχιστον επί τριετία, με συνέπεια τον κατ’ ουσίαν διπλασιασμό της δικαζόμενης ύλης, χωρίς την ταυτόχρονη ανάλογη αύξηση του αριθμού των Δικαστικών Λειτουργών, των Δικαστικών Γραμματέων και της αναγκαίας υλικοτεχνικής υποδομής, όπως αίθουσες ακροατηρίων, αποθηκευτικοί χώροι δικογραφιών, συστήματα καταγραφής της επ’ ακροατηρίω διαδικασίας κ.λπ. Όσοι συνεπώς εξαγγέλλουν την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης, επικαλούμενοι την εφαρμογή του νέου Κώδικα, αγνοούν τη δικαστηριακή πραγματικότητα.

Γιατί το λέτε αυτό;

Ο διπλασιασμός της μηνιαίας χρέωσης των Δικαστικών Λειτουργών καθιστά ανθρωπίνως αδύνατο να μελετηθούν επαρκώς οι υποθέσεις που χρεώνονται. Επομένως, η δημοσίευση των αποφάσεων θα καθυστερεί στην πράξη πολύ περισσότερο συγκριτικά με τους σημερινούς χρόνους. Ακόμα και τυχόν αύξηση του αριθμού των δημοσιευόμενων αποφάσεων κάποιων δικαστών, θα συνοδεύεται -πιθανότατα- από σημαντική υποχώρηση στην ποιότητα και νομική αρτιότητα των εν λόγω αποφάσεων. Δεν πρέπει να υποτιμάται ότι ζητούμενο αποτελεί όχι μόνο η ταχύτητα, αλλά και η ορθότητα -νομική και ουσιαστική- της δικαστικής αποφάσεως.

Ούτε ο περιορισμός των μαρτύρων θα μπορούσε να συμβάλει στην επιτάχυνση των δικών;

Το μέτρο αυτό είναι προδήλως αναποτελεσματικό. Στην πράξη, όπως ήδη έχουν επισημάνει δικαστικοί λειτουργοί, αναμένεται ότι τα δικαστήρια θα κάνουν χρήση της δυνατότητας εξέτασης μαρτύρων, με ορισμό νέας δικασίμου στις πλείστες των περιπτώσεων. Όπως είναι φανερό, έτσι θα διπλασιαστεί ο αριθμός των δικασίμων κι εν τέλει θα επιβαρυνθούν τα δικαστήρια. Επιπλέον, στις περιπτώσεις αυτές, η διάσπαση της αποδεικτικής διαδικασίας σε δύο στάδια, δηλαδή στο στάδιο της συζητήσεως χωρίς μάρτυρες και στο στάδιο της εξετάσεως μαρτύρων -όταν κρίνεται αναγκαίο από τον δικαστή- διασπά αδικαιολόγητα την ενότητά της. Αντίθετα, με τα μέχρι σήμερα ισχύοντα, η διαδικασία είναι ενιαία και οπωσδήποτε ταχύτερη.

Γίνεται πολύς λόγος για ανατροπές στη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης. Μπορείτε να μας επισημάνετε ορισμένα προβλήματα που εντοπίζετε;

Τα προβλήματα είναι πολλά. Θα αναφέρω όμως ενδεικτικά δύο. Κατ’ αρχάς στους πλειστηριασμούς ακινήτων περιορίζονται τα δικαιώματα των εργαζομένων, του Δημοσίου και των ασφαλιστικών οργανισμών, υπέρ των προνομίων των εμπραγμάτως εξασφαλισμένων πιστωτών, δηλαδή στην πράξη των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Θυμίζω ότι ήδη από το έτος 1985 η ικανοποίηση των απαιτήσεων των εργαζομένων προηγείτο εκείνης των τραπεζών. Καταργείται ακόμη το σύστημα προσωρινής δικαστικής προστασίας στην εκτέλεση, όπως το ξέραμε μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προστατευθεί πλέον αποτελεσματικά -κατά την έναρξη της αναγκαστικής εκτελέσεως- ο οφειλέτης από παράνομες ή καταχρηστικές ενέργειες του δανειστή, όπως λ.χ. κατάσχεση και ανάληψη χρηματικού ποσού εις χείρας της τράπεζας, σε περίπτωση που πάσχει η νομιμότητα της εκτελεστικής διαδικασίας. Η πρόβλεψη, στη νέα ρύθμιση, ότι η ανακοπή του οφειλέτη θα προσδιορίζεται εντός εξήντα ημερών δεν διασφαλίζει την ταχύτητα στον προσδιορισμό και την εκδίκαση των υποθέσεων, διότι είναι απολύτως βέβαιο ότι ο όγκος των κατατιθεμένων ανακοπών θα οδηγήσει αναγκαστικώς σε προσδιορισμό απωτέρων δικασίμων, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα. Συνεπώς θα μένει τελικώς απροστάτευτος ο οφειλέτης, ο οποίος θα υφίσταται την εκτέλεση, μέχρις ότου δικαστεί η ανακοπή που άσκησε. Δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι η ανωτέρω ενδυνάμωση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων συνεπάγεται, σύμφωνα με την οικεία έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, απώλεια των εσόδων του ελληνικού δημοσίου, η οποία θα αναπληρωθεί από άλλες πηγές, άγνωστες μέχρι σήμερα. Η διαπίστωση αυτή επισημαίνεται μάλιστα και από την Ένωση Μελών του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, στην (ήδη) από 25.11.2014 ανακοίνωσή τους.

Είναι ανακριβές ότι οι τροποποιήσεις στο δίκαιο της αναγκαστικής εκτέλεσης θα δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη;

Θεωρώ ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος. Δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική ανάπτυξη, με βέβαια δημοσιονομικά ελλείμματα και με καταστρατήγηση δικαιωμάτων.

Στον νέο Κώδικα γίνεται λόγος για «τήρηση ηλεκτρονικού πινακίου» και για «δυνητική αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου». Δεν κρίνετε θετικές αυτές τις ρυθμίσεις;

Η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή θα διευκολύνει την παραγωγή του δικαιοδοτικού έργου, θα μειώσει την ταλαιπωρία των συναλλασσομένων με τις δικαστικές υπηρεσίες και θα οδηγήσει σε σημαντική εξοικονόμηση πόρων, οι οποίοι τώρα κατασπαταλώνται. Ωστόσο, η μετάβαση σε ένα πλήρες σύστημα «ψηφιακής δικαιοσύνης» προϋποθέτει δημιουργία των υποδομών εκείνων, οι οποίες θα επιτρέψουν την υλοποίησή του. Με αφορμή τις ελκυστικές, πράγματι, διατάξεις που σημειώσατε, επιτρέψτε μου να επισημάνω την απόλυτη αναντιστοιχία τους προς την καθημερινότητα που οι νομικοί της πράξης βιώνουμε στα Δικαστήρια. Το Πρωτοδικείο Αθηνών τελεί σε απόλυτη ένδεια στον τομέα της μηχανοργάνωσης.

Πέρα από την έλλειψη ψηφιακών υποδομών ποια άλλα λειτουργικά προβλήματα εμποδίζουν την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία των δικαστηρίων; Ποιες οι συνέπειές τους;

Είναι γνωστό ότι η υποχρηματοδότηση και n υποστελέχωση της Δικαιοσύνης συνιστούν μείζονα λειτουργικά προβλήματα. Οι αριθμοί είναι εύγλωττοι: Στο Πρωτοδικείο Αθηνών - όπου μόνο το 2014 δημοσιεύθηκαν 97.208 πολιτικές αποφάσεις και 165.373 ποινικές αποφάσεις- υπάρχουν 48 κενές θέσεις Δικαστικών Λειτουργών και 313 κενές οργανικές θέσεις δικαστικών υπαλλήλων. Είναι φανερό ότι τέτοιας έκτασης ελλείψεις, πέραν του ότι είναι θεσμικώς επικίνδυνες, καθιστούν τη Δικαιοσύνη αναποτελεσματική, αφού την αποστερούν από τα απολύτως αναγκαία μέσα για την ολοκλήρωση της αποστολής της και αποτελούν τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη, ενισχύοντας την γραφειοκρατία και θέτοντας συγχρόνως εμπόδια στην υγιή επιχειρηματικότητα.

Κύμα αγωγών μέχρι το τέλος του έτους

Σήμερα πού βρίσκεται ο χώρος της Δικαιοσύνης;

Ο νομικός κόσμος της χώρας έχει εκφράσει την απόλυτη αντίθεσή του απέναντι στις βασικές τροποποιήσεις του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Είναι δε απολύτως βέβαιο ότι τις αμέσως επόμενες μέρες -και μέχρι το τέλος του έτους- θα κατατεθεί ένας μεγάλος όγκος αγωγών πολιτών, προκειμένου να αποφευχθεί το καθεστώς που θα ισχύσει μετά την 1.1.2016. Δεν μπορούμε να αισθανθούμε ικανοποίηση ή δικαίωση από αυτή την παραλυτική δυσλειτουργία της συνεφαρμογής των δύο δικονομικών συστημάτων. Αλλωστε, μοναδικό μας μέλημα είναι να λειτουργούμε σε μια δικαιοκρατικά αποτελεσματική δικαιοσύνη και να συμβάλουμε στην ταχεία και ορθή πραγμάτωση του δικαίου. Σημειώνω ότι όλοι οι συναρμόδιοι φορείς άσκησης δημόσιας εξουσίας έχουν λάβει προφορικά, αλλά και έγγραφα, λεπτομερείς αναφορές που τεκμηριώνουν το ασφαλές της δυσάρεστης πρόβλεψης επί των προβλημάτων εφαρμογής του Κώδικα, καθώς και τις προτεινόμενες λύσεις. Έστω κι αυτή την τελευταία στιγμή, αν εισακουσθούμε, μπορεί κάτι να αλλάξει. Δυστυχώς, δεν έχω κάποιο λόγο να είμαι αισιόδοξος. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούμε να παραμείνουμε απαθείς παρατηρητές.

Το λίνκ της συνέντευξης του προέδτου του ΔΣΑ στην Ημερησία για τις επιπτώσεις του νέου Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας στη Δικαιοσύνη:

http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26509&subid=2&pubid=113846347